EĞİTİMDE HEDEF VE DAVRANIŞLAR

                                              

                                                 

                                               KONUNUN ANA HATLARI

•       GİRİŞ

•      HEDEF NEDİR?

•      HEDEF DÜZEYLERİ

                            - UZAK HEDEF

                            - GENEL HEDEF

                            -  ÖZEL HEDEF

•      HEDEFLERDE  BULUNMASI GEREKENLER NİTELİKLER

•      HEDEF YAZIMINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NİTELİKLER

•      HEDEFLERİN DAVRANIŞA DÖNÜŞTÜRÜLMESİNİN NEDENLERİ

•      HEDEF DAVRANIŞLARDA BULUNMASI GEREKEN NİTELİKLER

•      HEDEF DAVRANIŞ YAZARKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER

•      HEDEF DAVRANIŞ YAZMA YAKLAŞIMLARI

                             - AŞAMALI HEDEF YAZMA YAKLAŞIMI

                             - YETERLİLİĞE DAYALI HEDEF YAZMA YAKLAŞIMI

                             - MODÜLER HEDEF YAZMA YAKLAŞIMI

•      TAKSONOMİK YAKLAŞIMLAR

                            - BİLİŞSEL ALANI SINIFLAYANLAR

                            - DUYUŞSAL ALANI SINIFLAYANLAR

                            - DEVİNİŞSEL ALANI SINIFLAYANLAR

•      BLOOM’UN TAKSONOMİSİNE GÖRE HEDEFLERİN AŞAMALI SINIFLANDIRILMASI VE DAVRANIŞ OLARAK İFADE EDİLMESİ

                          - BİLİŞSEL ALAN

                          - DUYUŞSAL ALAN

                          - PSİKOMOTOR ALAN

•      MİLLİ EĞİTİM TEMEL KANUNU VE MİLLİ EĞİTİMİN GENEL AMAÇLARI

                                                           GİRİŞ

           Eğitimde program geliştirme süreci, programın öğeleri olan hedef, içerik, öğrenme-öğretme süreci ve değerlendirme boyutları arasındaki dinamik ilişkiler bütünüdür.

                     Programın öğeleriyle ilgili hazırlıkları yaparken işe şu sorulara yanıt aramakla başlanır:

                     Hedef :Niçin?

                     İçerik :Ne?

                     Öğrenme-öğretme süreci: Nasıl?

                     Değerlendirme: Ne kadar?

             Biz daha çok “bireyleri niçin eğitiyoruz? ” sorusuna yanıt arayacağız.

                                                           HEDEF ?

•      Hedef, genel anlamıyla varılmak istenen nokta.

                                                                                                       (Sönmez, 2003)

•      Öğrenciye kazandırılmak üzere seçilen istendik özelliklerdir.

                                                                                                        (Demirel, 2003)

•      Her bireyde bulunmasını istediğimiz, eğitim yoluyla kazandırılabilir nitelikteki istendik özelliklerdir.

                                                                                                         (Bilen, 2002)

•      Yetiştirilecek insanda bulunması uygun görülen, eğitim yoluyla kazandırılabilir istendik özelliklerdir. Bu özellikler; bilgiler, yetenekler, beceriler, tutumlar, ilgiler, alışkanlıklar… vb. olabilir.

                                                                                                        (Demirel, 2003)

                  Hedef daha ayrıntılı olarak ifade edilecek olursa;

    

          Planlanmış ve düzenlenmiş yaşantılar yoluyla kazandırılması kararlaştırılan, davranış değişikliği ya da davranış olarak ifade edilmeye uygun olan bir özelliktir.

                                                                                                           (Ertürk, 1972)

                Tanımlardan da anlaşılacağı gibi kazandırılmak istenen hedef:

                   - Önceden belirlenmeli,

                   - Yaşantılar yoluyla kazandırılmalı,

                   - Davranış olarak gözlenmeli,

                   - Davranış değişikliği meydana  getirmeli,

                   - İstendik olmalıdır.

                                                                                                           (Demirel, 2003)

                 

                Bireyde istendik davranış değişikliğini meydana getirmekte davranışı etkileyen belirleyiciler:

                 - İnsan( birey)

                 - toplum

                 - konu

                 - doğa  

                  İnsan:

          Eğitim sisteminin temel öğesidir. Her türlü etkinlik, insanın davranışlarını istendik yönde değiştirmek üzere düzenlenir.

          İnsanın bilişsel, duyuşsal, devinişsel, sezgisel alanlarla ilgili doğuştan getirdiği özellikler vardır. Bu özellikler, ona kazandırılacak hedef davranışların sınırlarını çizebilir ve doğuştan getirilen gizil güçler eğitimle geliştirilebilir.

   

                 Toplum:

          Kurulacak sistem , hazırlanacak eğitim programı toplumsal gerçeğe, toplumun yapısına uygun olmalı, hem de onu temele alıp daha tutarlıya doğru değiştirip geliştirmelidir.

                  Konu alanı:

         Hedef davranışların diğer belirleyicisi bilim, sanat, düşünce gibi insan etkinlikleri olabilir. İstendik davranışlar bir içerikle kenetlenir. Bunlar matematik, beden eğitimi, edebiyat ,tiyatro makine mühendisliği vb. olabilir.

         Hedef davranışlar, bilim, sanat ve düşünce alanlarındaki gelişmelere ve değişmelere uygun olmalıdır.

                  Doğa : İnsan doğal bir varlıktır ve doğal bir ortam doğup yaşamını sürdürmektedir.Eğitimin istendik davranışlar belirlerken doğada dikkate alınmalıdır.Doğayı koruyacak ve onunla denge kuracak kişiler yetiştirmek gereklidir.

                                                               (Sönmez, 2003)

           

EĞİTİMDE HEDEFLER ÜÇ DÜZEYDE BELİRTİLMEKTEDİR:

         

             1. Uzak hedefler

             2. Genel hedefler

                           - Okulun hedefleri

                           - Eğitimin hedefleri

              3. Özel hedefler

 1. UZAK HEDEFLER :

         Ülkenin politik felsefesini yansıtan oldukça genel hedeflerdir.

2. GENEL HEDEFLER :

        Uzak hedeflerin bir bakıma yorumu aynı zamanda eğitimin ve okulun hedeflerini yansıtır.

            Eğitimin genel hedefi, ülkenin içinde bulunduğu koşullar ile ulaşmak istenen  standartlar arasındaki fark, yani kalkınma ihtiyacı dikkate alınarak belirlenir.

            Okulun genel hedefleri, o okulda yetiştirilecek insan gücünün niteliklerini göze alarak belirlenir. B öylece eğitimin genel hedefleri eğitim felsefesini, okulun genel hedefleri de eğitim felsefesine ek olarak okulun işgörüsünü yansıtır.

               3. ÖZEL HEDEFLER :

                 Bir disiplin yada çalışma alanındaki öğrenciye kazandırılması uygun bulunan bilgi, beceri, yetenek, ilgi, tutum ve alışkanlıklar gibi özelliklerdir.

            

             Özel hedefler;

   a. Öğrenciyi merkeze almalı ve öğrenci davranışına dönük olmalı,

   b. Açık ve anlaşılır bir biçimde ifade edilmeli,

   c. Bir içerikle bağlantılı olmalı,

   d. Genelleme yapılabilecek nitelikte kapsamlı, özel bir duruma uygulanabilecek ölçüde sınırlı olmalıdır.

              

                                                                                                             (Bilen, 2002)

HEDEFLERDE BULUNMASI GEREKEN NİTELİKLER:

Ø  Hedefler, öğretmenin değil, öğrencinin neler yapması gerektiğini ifade etmelidir.

Ø  Hedefler, öğrenme sürecine değil, öğrenme ürününe dönük olmalıdır.

Ø  Hedefler, öğrenme ürününü gösterecek nitelikte olmalıdır.

Ø  Hedef içeriğe değil öğrenme ürününe dayalı olmalıdır. Konu başlıkları öğretim hedefini ifade etmez.

Ø   Hedef, tek tip öğrenme ürününü ifade etmelidir.

Ø   Hedef, öğrencilerin kazanacağı davranışları gösteren bir eylemle ifade edilmelidir.

                                                                                                         ( Demirel, 2003) 

                 HEDEF YAZIMINDA DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR ;

          1. Hedef cümlesinin sonunda “bilgisi, becerisi, gücü, yeteneği, oluş, ilgililik, farkındalık, hoşgörülük” gibi sözcüklerden biri bulunmalıdır.

       “-ebilme, -abilme” fiilleriyle de hedef cümlesi yazılabilir.

         2. Hedef öğrenci davranışına dönüştürülecek ve öğrenme özelliğini belirtecek nitelikte yazılmalıdır.

         3. Hedefler öğrenme ürününü dile getirmelidir.

         4. Konu başlıkları hedef olamaz.

         5. Hedef kapsamlı ve aynı zamanda sınırlı olmalıdır.

         6. Hedeflerin hangi konu içeriğiyle ilgili olarak gerçekleştirileceği belirtilmelidir.

         7. Hedefler binişik olmamalı, tamamlayıcı yani bitişik olmalıdır. Bir hedefin kapsamı diğer hedef yada hedeflerin kapsamına girmemelidir.

         8. Hedefler hangi alanla ilgili yazılıyorsa, o alanın niteliklerine ve basamaklarına uygun olmalıdır.

        9. Hedefler birbirini destekler nitelikte olmalıdır.

       10. Ders düzeyinde yazılan hedefler ünite ve bir,iki,üç saatlik dersler için belirlenirken kapsam ve sınırlılık açısından daralabilir.

                                                                                                              ( Sönmez, 2003)

       HEDEFLERİN DAVRANIŞA DÖNÜŞTÜRÜLMESİNİN NEDENLERİ :

               1. Eğitim programının sınama durumlarını gerçekleştirmek için davranışları belirlememiz gerekir.

               2.  Eğitim programlarının eğitim durumlarını gerçekleştirmek için davranışların belirlenmesi gerekir.

               3. Eğitim yoluyla bireylere istendik davranış kazandırma süreci  ve bu davranışlarının kazanılıp kazanılmadığı, eğitim programlarında yer alan davranışlarla somutlaşır. Aksi takdirde bir yargıya varmak zor olur.

              4. Eğitim uygulamalarında belli standartlara ulaşabilmek için davranışların belirlenmiş ve kazanılmış olması gereği vardır.

                 

                                                                                                           (Demirel, 2003)

 

Hedeflerin davranışa çevrilmesi demek, hedefin iş ve hareket gösterir biçimde ifade edilmesi demektir.

                    HEDEF DAVRANIŞLARDA BULUNMASI GEREKEN NİTELİKLER :

                  1. Davranışlar hedefin bütünün kapsamalı. Yani hedefin gerçekleşmesi için zorunlu olan tüm davranışlara(kritik davranışlara) yer vermeli,

                 2. Davranışlar kapsamlı olmalı,

                 3. Davranışlar sınırlı olmalı; her davranış hedefin bir bölümünü kapsamalı, davranışlar binişik değil bitişik(tamamlayıcı) olmalı,

                 4. Kritik davranışların öğrenciden öğrenciye değiştiği dikkate alınmalı,

                 5. Davranışlar ölçülebilir ve gözlenebilir olmalı,

                 6. Hedef ve davranış ifadeleri karışıklıktan uzak, açık ve seçik  olmalı; hedef bir özellik, davranış ise iş ve hareket göstermelidir.

                                                                                                         ( Bilen, 2002)

        HEDEF DAVRANIŞ YAZARKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER:

         1.Yazılan her davranış hangi hedefle ilgiliyse o hedefin niteliklerine uygun olmak zorundadır.

         2.Davranış cümlelerinin sonunda ”yazma, söyleme, seçip işaretleme, eşleştirme, kesme, biçme, alma, tutma, çıkarma vb.” gibi davranış bildiren sözcüklerden biri bulunmalıdır.

         3. Bir davranış ifadesi açık, seçik ve anlaşılır olmalıdır.Yani davranış ifadesinden herkes aynı anlamı çıkarmalıdır.

         4.Her hedefin kritik davranışı belirlenmelidir.

         5.Davranışlar binişik değil; bitişik olmalıdır, yani bir davranışın kapsadığı alan, diğer bir davranışın kapsadığı alanın dışına girmemelidir. Birinin bittiği yerden ötekisi başlamalıdır.

         6. Davranış ifadeleri hem sınırlı hem de kapsamlı olmalıdır.

         7. Davranışlar kolaydan zora, basitten karmaşığa, somuttan soyuta doğru sıralanmalıdır.

         8. Ayrıca öğrenme birikik bir süreçtir. Bu nedenden dolayı, davranışlar birbirinin önkoşulu oluş özelliklerine göre sıralanmalıdır.

9. Davranışlar öğrenciye göre olmalıdır.

      10. Davranışlar, öğretmenin yapacakları değil; öğrencinin yapacakları olmalıdır; çünkü davranışları öğretmen değil öğrenci yapacaktır.

      11. Her davranış cümlesi bir özelliği içermelidir.

                                                                                                            (Sönmez, 2003)

                               HEDEF –DAVRANIŞ YAZMA YAKLAŞIMLARI

                      1. AŞAMALI AMAÇ/HEDEF YAZMA YAKLAŞIMI

                Bu yaklaşımda Bloom’un aşamalı sınıflama yaklaşımı temele alınmaktadır.

                   2. YETERLİLİĞE DAYALI HEDEF YAZMA YAKLAŞIMI

                 Yeterliliğe dayalı amaç, programın sonunda öğrencilerin hangi standartta ne yapabileceklerini belirtir. Yerliliğe dayalı amaçlar 4 öğeden oluşur.Bunlar:

               - öğrenci,

               - davranış(işlem),

               - koşullar(verilenler),

               - standart

         ÖR:

          Konu:

         Hesap makinesinin kullanılması

    Yeterliliğe dayalı hedef:

         Hesap makinesi ve üç ondalıklı 25 sayı verildiğinde( koşullar), bütün sayıların 1 dk içinde hatasız olarak(standart), sabit bir sayı ile çarpılarak sonucu yazabilme(davranış).

 

                  Yeterliliğe dayalı hedef yazarken;

       1. Ölçüt: Koşulların belirtilmesidir.

           Bunun için…. Okuduktan sonra…. ya da…. Tamamladıktan sonra …. ya da…. verildiğinde …. gibi ifadeler kullanılır.

       2. Ölçüt: Standardın ya da kabul edilebilir performansın ifade edilmesidir.

          Bunun içinde….. en az üç nedeni…. ya da dört karardan üçünü…. ya da ….. hatasız olarak ….. gibi ifadeler kullanılır.

      3. Ölçüt: Davranış ya da gözlenebilir davranış ifadesinin belirtilmesidir.

          Bunun için ….yapabilme, uygulayabilme, …. yada …. yazabilme …. uygulayabilme…. gibi ifadeler kullanılır.